Đó là trường hợp của anh V.B.N. 38 tuổi, ở Long An bị bệnh đái tháo
đường (tiểu đường) khoảng 12 năm. Hiện anh V.B.N. tiêm insulin với liều
lượng 25 đơn vị sáng và 25 đơn vị chiều bằng bút tiêm.
Cách 2 tuần,
bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị viêm phổi tại một bệnh viện địa
phương. Tuy nhiên, khoảng 3 ngày sau đó, bệnh nhân được bác sĩ chuyển từ
dạng tiêm insulin bằng bút thành dạng lọ insulin dùng với kim tiêm.
7
giờ sáng ngày nhập viện, anh N. thức dậy và tiêm insulin bằng kim tiêm
với liều 25 đơn vị như thường lệ nhưng lại quên ăn sáng. Bệnh nhân là
tài xế xe tải, khi vừa lái xe ra khỏi nhà xe, bệnh nhân cảm thấy mệt
nhiều nên dừng xe bên lề đường và hôn mê sau đó.
Nhân
viên nhà xe tình cờ phát hiện bệnh nhân hôn mê nhưng không đưa ngay vào
bệnh viện gần nhất mà gọi điện thoại cho người nhà đưa bệnh nhân vào
bệnh viện địa phương sau khoảng 5 giờ bệnh nhân hôn mê. Tại đây, kết quả
thử đường huyết là 1.5 mmol/L và bệnh nhân được xử trí tạm thời rồi
chuyển đến Bệnh viện Nhân Dân 115 lúc 14 giờ 30 phút cùng ngày.
Qua thăm khám các bác sĩ ghi nhận bệnh nhân bị hôn mê sâu, thở nhanh, phổi đầy ran nổ hai bên.
- Xquang phổi thẳng: thâm nhiễm phế trường hai bên
- CT sọ não không cản quang: không ghi nhận tổn thương
- CRP: 168.99 mg/dL.
- Đường huyết: 8.81 mmol/L.
- HbA1c: 12.7%.
Bệnh nhân được chẩn đoán: Hôn mê hạ đường huyết kéo dài - Đái tháo đường tuýp 2 - Viêm phổi nặng.
Sau 1 tuần điều trị nội khoa tích
cực, tri giác bệnh nhân cải thiện dần. Bệnh nhân tỉnh táo hơn, có thể
trò chuyện và nhận biết người thân nhưng rất chậm.
Đây là trường hợp hạ đường huyết nghiêm trọng và được cứu sống hy hữu ở bệnh nhân đái tháo đường đang sử dụng insulin.
Theo
Thạc sĩ Bác sĩ Võ Tuấn Khoa - khoa Nội tiết Bệnh viện Nhân Dân 115 thì
các yếu tố thúc đẩy bệnh nhân này bị hạ đường huyết quá mức bao gồm:
-
Không chú ý thời điểm tiêm insulin và bữa ăn. Loại insulin mà bệnh nhân
đang dùng phải được tiêm trước ăn 30 phút. Tuy nhiên, bệnh nhân đã
không tuân thủ điều này.
- Bệnh nhân có thể chưa được hướng dẫn cách nhận biết và xử trí ban đầu khi bị hạ đường huyết.
Qua tình huống trên, bác sĩ khoa Nội tiết có vài khuyến cáo quan trọng sau đây:
-
Đối với bệnh nhân đái tháo đường có nghề nghiệp đòi hỏi an toàn lao
động tuyệt đối như lái tàu xe, vận hành máy móc, thợ xây dựng làm việc
trên giàn giáo… tình trạng hạ đường huyết quá mức có thể xảy ra, ảnh
hưởng đến đến ý thức bệnh nhân đột ngột từ đó gây mất an toàn thậm chí
tử vong cho bệnh nhân và nguy hiểm cho người xung quanh. Do đó, bệnh
nhân nên gặp các bác sĩ chuyên khoa Nội tiết để có thể chọn các loại
thuốc an toàn và được tư vấn hướng dẫn cách xử trí tạm thời hạ đường
huyết khi xảy ra với bản thân.
Nếu bệnh
nhân bị hạ đường huyết nhiều lần, bác sĩ nên khuyến cáo bệnh nhân cân
nhắc chuyển đổi nghề khác. Tại Bồ Đào Nha, từ tháng 1/2013, các lái xe
có tiền sử đái tháo đường được phân thành hai nhóm khi khám sức khỏe
định kỳ dựa vào hồ sơ y khoa bao gồm nhóm 1 gồm những người lái xe không
được phép hành nghề nếu ghi nhận có hạ đường huyết nặng hoặc hạ đường
huyết tái diễn nhiều lần và nhóm 2 gồm những người có giấy chứng nhận
sức khỏe tốt bao gồm kiểm soát đường huyết tốt, không có bất kỳ cơn hạ
đường huyết nặng hoặc hạ đường huyết tái diễn nhiều lần trong vòng 12
tháng kèm theo không có biến chứng nào của đái tháo đường (Senra Moniz
C. Acta Med Port 2013 Jul-Aug;26(4):428-432).
-
Tất cả các trường hợp hôn mê dù biết hay không biết đái tháo đường
trước đó cần nhanh chóng đưa ngay vào cơ sở y tế gần nhất để xử trí. Tại
các cơ sở y tế này, các nhân viên y tế nên mau chóng thử đường huyết để
xác định ngay tình trạng có hạ đường huyết hay không (xét nghiệm này
chỉ tốn từ 5-30 giây là biết kết quả, hạ đường huyết khi kết quả dưới 70
mg/dL hoặc 3.9 mmol/L) để cấp cứu kịp thời trước khi nghĩ đến các
nguyên nhân gây hôn mê khác.
Các trường hợp hạ
đường huyết quá lâu (do chậm chẩn đoán hoặc đưa vào bệnh viện trễ hoặc
cấp cứu không kịp thời) có thể dẫn đến di chứng não không hồi phục và
thậm chí gây tử vong cho bệnh nhân; ngược lại nếu phát hiện sớm và điều
trị kịp thời, phần lớn bệnh nhân hồi phục ngoạn mục và không để lại di
chứng.
ThS.BS Võ Tuấn Khoa
- khoa Nội tiết Bệnh viện Nhân Dân 115