HỘI CHỨNG CHÂN KHÔNG YÊN LÀ GÌ?
Hội chứng chân không yên (Willis-Ekbom disease) là một rối loạn vận động mãn tính phổ biến, đặc trưng bởi cảm giác khó chịu hoặc bất thường ở chân và thôi thúc không thể cưỡng lại để phải cử động chân. Các triệu chứng xuất hiện rõ khi nghỉ ngơi, đặc biệt vào buổi tối hoặc ban đêm và cải thiện tạm thời khi vận động như đi lại hoặc co duỗi chân. Tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng giấc ngủ và cuộc sống hằng ngày.
TRIỆU CHỨNG ĐIỂN HÌNH
Người bệnh thường mô tả cảm giác ngứa ngáy, nhói, như có kim châm, kiến bò hoặc căng tức trong chân. Các triệu chứng thường khởi phát sau khoảng 15–30 phút nằm nghỉ, đặc biệt vào ban đêm. Trong trường hợp nặng, các triệu chứng có thể xảy ra khi đang ngồi lâu như trong các cuộc họp, khi lái xe, học hành hoặc làm việc.
NGUYÊN NHÂN VÀ YẾU TỐ NGUY CƠ
Nguyên nhân chính xác của hội chứng chân không yên chưa được biết rõ. Một số cơ chế được cho là liên quan đến:
- Rối loạn dẫn truyền dopaminergic trong hệ thần kinh trung ương.
- Thiếu sắt tại các vùng đặc hiệu của não.
- Yếu tố di truyền trên nhiễm sắc thể thường.
Phân loại:
- Nguyên phát (di truyền, khởi phát sớm).
- Thứ phát (liên quan đến các bệnh lý): thiếu sắt, suy thận mạn, đái tháo đường, bệnh thấp khớp, bệnh thần kinh ngoại biên, thiếu folate hoặc magie, bệnh amyloid, rễ thần kinh thắt lưng, đau xơ cơ.
- Một số thuốc có thể gây khởi phát hoặc làm nặng thêm: thuốc kháng dopamin, diphenhydramine, thuốc chống trầm cảm 3 vòng, SSRI...
BIẾN CHỨNG
Hội chứng chân không yên nếu không được điều trị có thể gây:
- Rối loạn giấc ngủ kéo dài.
- Mệt mỏi và buồn ngủ ban ngày, làm giảm khả năng lao động và học tập.
- Nguy cơ trầm cảm và lo âu.
- Tăng nguy cơ tai nạn nếu người bệnh điều khiển phương tiện khi thiếu ngủ.
CHẨN ĐOÁN
Chẩn đoán chủ yếu dựa trên lâm sàng thông qua bệnh sử và mô tả triệu chứng điển hình:
- Cảm giác khó chịu khi nghỉ ngơi, đặc biệt vào buổi tối.
- Cải thiện khi vận động.
- Gây rối loạn giấc ngủ.
Không có xét nghiệm đặc hiệu cho hội chứng này. Tuy nhiên, có thể cần làm xét nghiệm sàng lọc để loại trừ các nguyên nhân thứ phát như thiếu sắt.
ĐIỀU TRỊ
Phác đồ điều trị bao gồm biện pháp không dùng thuốc và dùng thuốc:
- **Không dùng thuốc**:
+ Tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga; tránh vận động mạnh gần giờ ngủ.
+ Duy trì thói quen ngủ tốt: tránh sử dụng thiết bị điện tử, caffeine, rượu trước khi ngủ.
+ Thư giãn tinh thần, ngủ đủ giấc.
- **Dùng thuốc** (theo chỉ định bác sĩ):
+ Bổ sung sắt (nếu thiếu máu thiếu sắt).
+ Thuốc chống động kinh: Gabapentin, Pregabalin.
+ Thuốc đồng vận dopamin: Pramipexole, Ropinirole.
+ Levodopa trong một số trường hợp đặc biệt.
DINH DƯỠNG VÀ PHÒNG NGỪA
Chưa có biện pháp phòng ngừa đặc hiệu. Tuy nhiên, chế độ ăn giàu sắt và vitamin C có thể hỗ trợ cải thiện triệu chứng:
- Nên dùng: rau lá xanh đậm, thịt đỏ, hải sản, trái cây giàu vitamin C (cam, quýt, kiwi).
- Tránh: caffeine, rượu, thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường hoặc dầu mỡ.
KHI NÀO CẦN GẶP BÁC SĨ?
Người bệnh nên đi khám nếu có triệu chứng điển hình và kèm theo:
- Mất ngủ kéo dài.
- Cảm giác lo âu, trầm cảm.
- Mất tập trung, ảnh hưởng đến sinh hoạt hoặc công việc.
Zalo
Facebook
Youtube