Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến nghe kém và điếc. Có thể phân ra theo độ tuổi trưởng thành, độ tuổi phát triển của một con người như từ khi còn trong bào thai của mẹ có những yếu tố ảnh hưởng đến thính giác. Trong quá trình sinh nở cũng có nguy cơ ảnh hưởng đến thính giác, khi ra đời rồi cũng có rất nhiều yếu tố đe dọa đến việc nghe kém, khiếm thính sau này, trong các tuổi trưởng thành như mẫu giáo, thiếu niên… cũng đều có nguyên nhân. Khi xác định được người đó nghe kém thì phải tìm ra nguyên nhân do đâu mói có chiến lược điều trị thích hợp.
Khi bệnh nhân tự dưng cảm thấy mình nghe
kém so với trước, có rất nhiều nguyên nhân: do nhiễm trùng, cản trở vật
lý (như nút ráy tai bị lệch), viêm nhiễm mũi họng lan vào tai giữa hoặc
nhưng viêm nhiễm đã có sẵn từ trong tai giữa, bệnh nhân đã xử lý nhưng
lại dẫn đến viêm sâu hơn, tổn thương nặng hơn gây ra tình trạng nghe kém
đến mức độ bệnh nhân có thể cảm nhận được. Lúc này, bệnh nhân nên đi
thăm khám để tìm ra nguyên nhân từ đó đưa ra phương pháp điều trị từ
những nguyên nhân đơn giản tới phức tạp.
Ví dụ có những trường
hợp tuổi trung niên tự nhiên nghe kém hoặc điếc một bên, xảy ra điếc đột
ngột, đó gần như là cấp cứu tai mũi họng về vấn đề sức nghe do co thắt
mạch máu, thiếu máu tai trong thì bệnh nhân cần được can thiệp ngay lập
tức. Bác sĩ sẽ kiểm tra sức nghe, xác định đúng điếc đột ngột để dùng
thuốc lấy lại sức nghe cho bệnh nhân, nếu không cơ quan phía trong tai
trong sẽ bị hủy hoại. Những trường hợp đó cần được đến khám và can thiệp
ngay đối với những trường hợp điếc đột ngột, bệnh nhân có thể cảm nhận
được ngay.
Có những cách gì để mọi người tự kiểm tra là mình có bị nghe kém hay không, thưa BS?
Bệnh
nhân hoàn toàn có thể tự kiểm tra mình có bị nghe kém hay không, với
những người ít nhạy cảm, người trong gia đình giao tiếp như lúc bình
thường họ không nghe thấy rõ nữa. Trẻ em bình thường gọi thì nghe nhưng
bây giờ gọi không thấy ngoảnh đầu lại, không đáp ứng yêu cầu thì nên đến
những cơ sở y tế kiểm tra.
BS.CK2 Vũ Hải Long hiện là Trưởng khoa Tai mũi họng - Bệnh viện Nhân dân 115
Xin BS cho biết, hiện nay có những cách nào để điều trị hay khắc phục tình trạng nghe kém?
Một
người bình thường bỗng dưng nghe kém hẳn đi ở lứa tuổi trưởng thành
hoặc thiếu niên, nguyên nhân đơn giản chỉ là 1 nút ráy tai, khi lấy ra
được thì lại bình thường.
Hoặc những bệnh gây nên tình trạng nghe
kém như thủng màng nhĩ có thể vá màng nhĩ. Chuỗi xương con bị hỏng có
thể làm lại chuỗi xương con mới để dẫn truyền âm thanh.
Đó là những phương pháp lấy lại sức nghe cho bệnh nhân tùy thuộc vào nguyên nhân gây nên hiện tượng đó.
Khi nào bệnh nhân có chỉ định cấy ốc tai điện tử, thưa BS? Hiện tại ở Việt Nam có những BV nào thực hiện kỹ thuật này ạ?
Ốc
tai điện tử sử dụng để lấy lại sức nghe cho bệnh nhân thoái hóa cơ quan
cảm nhận ở tai trong, tức là tế bào bị thoái hóa sẽ được đặt điện cực
thay cho tế bào cảm nhận âm thanh, chuyển thành tín hiệu xung điện lên
não để dẫn truyền thay tế bào đó vào dây thần kinh thính giác giúp não
xử lý được âm thanh.
Phương pháp này có từ những năm 70, bắt đầu
từ những năm 90 được triển khai rộng rãi, còn ở Việt Nam thì đầu những
năm 2000, đặc biệt là những năm gần đây một số những bệnh viện lớn trong
cả nước triển khai. Ở TPHCM có BV Tai Mũi Họng thành phố, BV Đại học Y
Dược, ở Hà Nội có Bệnh viện Tai Mũi Họng TW, và cả những bệnh viện tỉnh
như BV Việt Tiệp Hải Phòng, BV TW Huế...
Tuy nhiên để triển khai
kỹ thuật cấy ốc tai điện tử đòi hỏi trang thiết bị, hơn nữa, về phía
bệnh nhân phải làm đúng trình tự, nhưng vì chi phí quá lớn nên các BS
cũng phải cân nhắc vì có liên quan về mặt lợi ích kinh tế. Theo thống kê
số lượng bệnh nhân được cấy ốc tai điện tử khoảng 1/4 chất lượng tốt,
2/4 kết quả đạt loại khá, sau khi cấy ốc tai bệnh nhân có thể nghe được
điện thoại..., khoảng 1/4 thất bại, không nghe rõ.
Hiện nay giá
thành những loại ốc tai điện tử còn rất đắt, đặc biệt ở lứa tuổi nhỏ,
khi các em đang ở giai đoạn phát triển ngôn ngữ, nếu được cấy ốc tai
điện tử sớm, có thể phát triển trí tuệ, giao tiếp với xã hội tốt hơn.
Chi phí cho một lần cấy ốc tai khoảng 20.000 USD.
Với người cao tuổi, có cách
nào trì hoãn tình trạng nghe kém diễn tiến theo tuổi tác không ạ? Việc
đeo máy trợ thính có phải là lựa chọn tối ưu không?
Tuổi
tác là một trong những nguyên nhân gây nên nghe kém. Nghe kém có nguyên
nhân do lão hóa gọi là lão thính. Khi con người lớn tuổi, các cơ quan
đi vào lão hóa thì thính giác cũng không ngoại lệ.
Khi tế bào cảm
nhận thoái hóa, ngay cả hệ thống dẫn truyền âm thanh cũng bị xơ, mất độ
mềm dẻo, tế bào bên trong bị teo đi, sợi dẫn truyền thần kinh từ tế bào
cảm nhận đến tai trong cũng bị teo đi, đó gọi là lão thính.
Hiện
tại chưa có phương pháp nào điều trị tình trạng này. Cơ thể con người
không thể nào trẻ mãi, một số người thóa hóa ít, có người thoái hóa
nhiều, tùy thuộc vào cơ địa của từng người. Để khắc phục tình trạng này
cũng là vấn đề sức khỏe chung về lão khoa, có thể tham gia hoạt động
thể chất, dưỡng sinh, chế độ dinh dưỡng kèm với thuốc hỗ trợ tăng cường
tuần hoàn não...
Những phương pháp trên chỉ hỗ trợ ngăn ngừa chứ không thể nào chế ngự được quá trình lão hóa của con người.
Đeo
máy trợ thính là tốt nếu có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa Tai mũi
họng, chuyên gia về máy trợ thính khuyên dùng loại máy có tần số nghe
phù hợp với bệnh nhân giúp trả lại khả năng giao tiếp xã hội cho bệnh
nhân.
Máy trợ thính là phương pháp hỗ trợ cho bệnh nhân ngoài
thuốc, khi người bệnh đã phẫu thuật nhưng dùng máy trợ thính vẫn không
lấy lại khả năng giao tiếp cho bệnh nhân thì khi đó bác sĩ mới tính đến
việc cấy ốc tai điện tử, nhưng máy trợ thính luôn luôn là lựa chọn đầu
tiên.
Nhiều bạn trẻ thường xuyên đeo tai nghe để học hành hay giải trí thì nên sử dụng tai nghe như thế nào là an toàn, thưa BS?
Tai
của con người có hệ thống tự bảo vệ, nếu âm thanh nghe nhỏ thì trong
tai luôn có hệ thống khuếch đại âm thanh nhưng khi âm thanh quá lớn đe
dọa đến cơ quan cảm nhận trong tai trong thì luôn có cơ chế ngăn âm
thanh đó lại, đó là cửa sổ của xương bàn đạp ấn vào ốc tai bên trong.
Khi âm thanh quá lớn, cơ bàn đạp co cứng, nằm im không nhúc nhích để bảo
vệ tai trong khỏi tiếng động mạnh.
Ví dụ khi nghe tiếng súng nổ,
cường độ âm thanh >100dB, cơ bàn đạp sẽ co đóng cửa đó lại, và co từ
2-6 giờ, trong thời gian đó, tai bị ù không nghe rõ. Khi cơ bàn đạp
giãn ra thì ta có thể nghe lại bình thường, điều đó chứng tỏ tai có cơ
chế bảo vệ.
Khi ta mở nhạc lớn, đặc biệt với những
loại tai nghe đời mới, cơ bàn đạp cũng cần co để bảo vệ bên trong tai.
Tuy nhiên, khi co nhiều quá sẽ bị giãn, không đàn hồi được, âm thanh tác
động lên cơ quan nhạy cảm, mỏng manh thì đương nhiên sẽ gây hư hỏng một
cách từ từ, chúng ta không cảm nhận được. Khi đã cảm nhận được sự sa
sút về cảm nhận âm thanh thì mức độ tổn thương đã quá lớn.
Cho nên các bạn đeo tai nghe nên đeo ở mức độ vừa phải, nên cho tai nghỉ ngơi sau một thời gian đeo tai nghe.
Nhờ BS hướng dẫn mọi người cách bảo vệ sức nghe cho đôi tai của mình trong môi trường đô thị ồn ào hiện nay?
Trong
việc bảo vệ sức khỏe có đặt vấn đề tiếng ồn, rất nhiều đề tài nghiên
cứu về sức khỏe về tiếng ồn đó. Trong môi trường đô thị ồn ào hiện nay,
đặc biệt trong những khu công nghiệp, chế xuất, đóng tàu... công nhân
tiếp xúc thời gian khá lâu với môi trường tiếng động vượt quá ngưỡng.
Đáng lẽ ra ở những môi trường làm việc như thế cần có chế độ bảo hộ lao
động như nút chống ồn, chụp tai chống ồn...
Có nhiều người đi
ngoài đường vào giờ tan tầm hay đi qua những công trường ồn ào cũng hay
mang nút chống ồn, được bán đại trà ở những cửa hàng thiết bị y tế hoặc
bán đồ bảo hộ để bảo vệ sức khỏe đôi tai.
~~~~
Hy vọng qua những chia sẻ của BS.CK2 Vũ Hải Long - Trưởng khoa Tai mũi họng của BV Nhân dân 115, mọi người sẽ hiểu hơn về nguyên nhân dẫn đến tình trạng nghe kém và điếc, từ đó có biện pháp bảo vệ đôi tai của mình.
Chương trình được phối hợp thực hiện bởi
Bệnh viện Nhân dân 115 và Cổng thông tin Tư vấn Sức khỏe AloBacsi.com.