Xử trí ban đầu vết thương đứt lìa tại hiện trường

Vết thương đứt rời được chia làm 2 loại: một là đứt rời hoàn toàn - tức là không có bất cứ cấu trúc giải phẫu nào nối phần cơ thể bị tổn thương và phần cơ thể bị đứt rời; hai là đứt rời không hoàn toàn - nghĩa là vẫn còn một số cấu trúc giải phẫu nhất định (cơ, gân, dây chằng…) nối phần cơ thể bị tổn thương và phần cơ thể bị đứt rời. Với mỗi loại tổn thương, chúng ta có các biện pháp sơ cấp cứu khác nhau.

Mục đích của sơ cấp cứu nói chung là bảo đảm tính mạng nạn nhân, đồng thời xử lý phần chi thể bị đứt rời tạo điều kiện ghép nối lại sau này. Sơ cứu phần chi thể đứt rời có vai trò rất quan trọng trong việc có ghép nối phần cơ thể đứt rời trở lại cơ thể và khả năng hồi phục sau này. Nếu không được xử lý đúng cách phần chi thể đứt rời sẽ hoại tử hoặc nhiễm khuẩn dẫn đến hậu quả tàn tật vĩnh viễn.

Do đó, yêu cầu với người tiến hành sơ cấp cứu là phải bình tĩnh, đánh giá nhanh tổn thương của nạn nhân, xử trí thương tổn theo ưu tiên...

Nguyên tắc xử trí vết thương đứt rời tại hiện trường

Trong tai nạn có thể có nhiều thương tổn khác đi kèm vết thương đứt rời nhưng nguyên tắc là xử trí ưu tiên theo mức độ nặng: yếu tố nào đe dọa tính mạng nạn nhân cần xử lý trước, đồng thời không vì vết thương đứt rời mà bỏ qua các tổn thương khác có thể quan trọng hơn, ví dụ chấn thương sọ não, chấn thương ngực, bụng kín, vỡ tạng đặc chảy máu trong…

Xử trí tại chỗ xảy ra tai nạn

Nhân viên y tế hay người sơ cứu trước hết cần nhận biết và xử lý một số tình trạng đe dọa tính mạng bệnh nhân như:

- Nhận biết tình trạng ý thức của nạn nhântỉnh hay hôn mê;

- Bất động cột sống cổ;

- Phát hiện các dấu hiệu suy tuần hoàn: bắt mạch cảnh, nếu bệnh nhân ngừng tim: tiến hành hồi sinh tim phổi. Nếu bệnh nhân có chảy máu phải tiến hành cầm máu ngay: băng ép mỏm cụt, tiến hành garo nếu băng ép không cầm được máu. Khi đã tiến hành garô ghi lại thời gian bắt đầu garô và không tháo garô cho đến khi tới bệnh viện.

- Bảo đảm đường thở thông thoáng, không bị bít tắc bởi các dị vật như lưỡi, đờm dãi.

- Phát hiện các dấu hiệu suy hô hấp hoặc hô hấp không hiệu quả: tím môi và chi, thở ngáp, ngừng thở… nếu có suy hô hấp, tiến hành hỗ trợ hô hấp bằng thổi ngạt miệng-mặt nạ hoặc bóp bóng qua mặt nạ.

Xử trí phần cơ thể bị đứt rời

Tìm, xử trí và vận chuyển đúng cách phần cơ thể bị đứt rời đến bệnh viện cùng với bệnh nhân càng nhanh càng tốt. Tuy nhiên ưu tiên số một là vận chuyển bệnh nhân đến bệnh viện. Không trì hoãn vận chuyển bệnh nhân để tìm phần cơ thể bị đứt rời. Trong trường hợp chưa tìm được phần cơ thể bị đứt rời thì phải đưa nạn nhân đến bệnh viện trước

Xử trí phần cơ thể bị đứt rời không hoàn toàn: Rửa sạch nhẹ nhàng bằng nước muối sinh lý vô khuẩn (Natriclorid 9‰); đặt lại tư thế sinh lý; băng ép bằng băng, gạc vô khuẩn, làm ẩm bằng nước muối sinh lý. Nếu vết thương đứt rời ở chi cần bất động bằng nẹp trước khi vận chuyển.

Xử trí phần cơ thể bị đứt rời hoàn toàn: rửa sạch phần cơ thể bị đứt rời bằng nước muối sinh lý vô khuẩn (Natriclorid 9‰), lưu ý không rửa bằng nước sạch thường vì dung dịch nhược trương có thể gây tổn thương tế bào; quấn kín phần cơ thể bị đứt rời bằng gạc vô khuẩn, được làm ẩm bằng nước muối sinh lý vô khuẩn.

Đặt phần cơ thể bị đứt rời đã được quấn gạc vô khuẩn trong một túi nilon sạch, buộc kín; đặt toàn bộ túi nilong trong một chậu nước đá. Mục đích của việc giữ lạnh phần cơ thể bị đứt rời là làm giảm quá trình chuyển hóa mô và làm chậm quá trình hoại tử nhưng nếu bào quản ở nhiệt độ quá lạnh làm chết mô không thể phục hồi, vì vậy không để phần cơ thể bị đứt rời tiếp xúc trực tiếp với đá. Vận chuyển phần cơ thể bị đứt rời đến bệnh viện cùng với bệnh nhân càng nhanh càng tốt.