I. Thế nào là suy thận mạn
Suy thận mạn là gì?
- Tổn thương không hồi phục các đơn vị thận (nephron).
- Mất chức năng từ từ, diễn biến trong một thời gian dài.
- Diễn tiến tiên đoán được và không thể chặn đứng được bệnh đến giai đoạn cuối.
- Hậu quả là ứ đọng dịch và các chất cặn bã trong cơ thể, và tử vong nếu không có các biện pháp điều trị thay thế thận.
Hội chứng urê máu cáo
Khi các chất cặn bã tích lũy trong máu
Các triệu chứng có thể:
- Chán ăn - Bầm / dễ chảy máu
- Buồn nôn và nôn - Phù, phù mặt
- Nhức đầu - Khó thở
- Ngủ gà và lú lẫn - Tăng HA
- Mất tập trung - Giảm hứng thú tình dục
- Ngứa - Giảm hay tăng số lần đi tiểu
- Rối lọan giấc ngủ
Hội chứng thiếu máu
- Giảm số lượng hồng cầu
- Các triệu chứng có thể :
+ Mệt mỏi + Tim đập nhanh, không đều
+ Khó thở + Mất tập trung
+ Bất lực + Thường xuyên cảm giác ớn lạnh
+ Chóng mặt
Nguyên nhân nào gây suy thận?
- Đái tháo đường - Tăng HA không kiểm sóat
- Viêm thận - Nhiễm trùng tiểu mãn
- Di truyền - Tắc nghẽn đường tiểu
- Tai nạn
Điều trị suy thận mạn như thế nào?
- Quản lý chế độ ăn và số lượng dịch nhập
- Thuốc men
- Thay thế thận:
+ Ghép thận
+ Chạy thận nhân tạo
+ Lọc màng bụng
II. Các phương pháp điều trị
1. Điều trị bằng thẩm phân phúc mạc (hay lọc màng bụng)
Lọc màng bụng là gì?
- Giống như chạy thận nhân tạo, lọc màng bụng là dùng màng bụng để làm sạch máu và lấy đi lượng dịch thừa.
- Lọc màng bụng được thực hiện chủ yếu tại nhà.
Thực hiện lọc màng bụng
- Màng bụng là lớp lót trong ổ bụng, được dùng làm màng lọc.
- Dịch ngâm trong ổ bụng tiếp xúc với màng bụng trong vài giờ.
- Chất cặn bã và dịch thừa sẽ xuyên qua màng bụng, sau đó dịch lọc và các chất thải này sẽ được tháo lưu ra ngòai.
Ống dẫn lưu
- Để lọc màng bụng, BS ngoại khoa sẽ đặt 1 ống dẫn lưu (catheter) vào trong ổ bụng xuyên qua thành bụng làm đường dẫn dịch
- Ống dẫn lưu thường được đặt phía dưới và bên cạnh rốn khỏang 2,5 cm.
- Khỏang 5 - 6 cm phần còn lại của ống dẫn lưu nằm bên ngòai cơ thể.
Lọc màng bụng liên tục cơ động
- Làm bằng tay và là phương pháp tự điều trị chăm sóc.
- Trên thế giới, PP này được đưa vào sử dụng hơn 28 năm.
Thực hiện thay dịch ở đâu, khi nào?
- Khi thức dậy vào buổi sáng, bữa cơm trưa, gần bữa ăn chiều và trước khi đi ngủ.
- Mất khỏang 30 phút cho mỗi lần thay dịch.
- Bất kỳ nơi nào sạch sẽ: tại nhà, tại nơi làm việc, trong trường hay thậm chí tại nơi nghỉ hè.
Cơ chế lọc màng bụng
Chất cặn bã (hình thùng rác), và lượng dịch thừa (hình giọt nước) xuyên qua màng bụng rồi đi vào dịch lọc bởi hiện tượng thẩm thấu và khuyếch tán.
Hướng dẫn thực hiện lọc màng bụng
- Bạn sẽ được hướng dẫn:
- Cách thay dịch.
- Đo huyết áp.
- Kiểm tra cân nặng và đánh giá lượng dịch thừa.
- Chăm sóc lỗ thóat và ống dẫn lưu.
- Hiểu rõ chế độ ăn và thuốc men.
- Đánh giá triệu chứng và dấu hiệu nhiễm trùng.
Vấn đề nhiễm trùng
- Những tiến bộ về kỹ thuật và hệ thống kết nối làm giảm đáng kể nguy cơ nhiễm trùng
- Phát hiện sớm
- Kháng sinh phòng ngừa
Liên quan đến việc chăm sóc
- Tái khám đều với BS và nhân viên phụ trách lọc màng bụng.
- Thường mỗi tháng 1 lần để quan sát thao tác bạn đang thực hiện và hướng dẫn lại nếu cần.
- Đến thăm tại nhà/ Gọi điện thọai.
- Giúp bạn điều chỉnh việc chăm sóc sức khỏe.
Tôi điện thoại cho ai nếu gặp khó khăn
- Trung tâm lọc máu sẽ hướng dẫn cho bạn phải làm gì khi cần giúp đỡ.
- Nhân viên y tế lọc màng bụng “ nghe điện thọai “ để giúp đỡ và chỉ dẫn bạn.
Ưu điểm lọc màng bụng
- Qúa trình TPPM diễn ra liên tục,
- Chế độ dinh dưỡng ít kiêng khem hơn, phù hợp sinh lý hơn CTNT.
- Đơn giản, BN tự thực hiện tại nhà.
- Kiểm soát các chỉ số sinh hóa ổn định.
- Kiểm soát tốt nước, điện giải, huyết áp ổn định.
- Đỡ thiếu máu và không bị lây nhiễm viêm gan B, C.
- Bảo tồn chức năng thận còn lại.
- Thuận lợi cho BN ở xa, còn làm việc.
- Trang thiết bị đơn giản, ít nhân lực y tế hơn.
Nhược điểm lọc màng bụng
Dễ bị nhiễm trùng nếu không tuân thủ.
2. Điều trị bằng chạy thận nhân tạo
Chạy thận nhân tạo là gì?
- Chạy thận nhân tạo là quá trình làm cân bằng các chất hóa học (điện giải) trong máu và lọc các chất cặn bã và dịch thừa ra khỏi máu.
- Máu rút ra khỏi cơ thể, đi vào dây dẫn, qua màng lọc của máy chạy thận.
- Màng lọc làm sạch máu.
- Máu sạch được trả về cơ thể.
- Phương pháp điều trị này được thực hiện tại trung tâm chạy thận nhân tạo.
Qúa trình chạy thận nhân tạo
- Máy thận nhân tạo bơm máu qua màng lọc, gọi là lọc máu.
- Mỗi lần lọc máu, chích 2 kim vào tay bệnh nhân:
+ 1 kim dùng để lấy máu ra.
+ 1 kim dùng để trả máu đã lọc về cơ thể.
Thời khóa biểu điều trị
- 3 lần một tuần.
- 4-5 giờ lọc máu.
- Nhân viên y tế sẽ làm việc với bạn để quyết định thời khóa biểu điều trị, chế độ ăn và loại dịch lọc máu phù hợp.
Ưu điểm của chạy thận nhân tạo
- Hiệu quả trong lọc bỏ các chất.
- Không cần trang thiết bị ở nhà (tuần 3 lần ở BV, BN không phải tự làm, trong khi lọc máu bạn có thể đọc sách, nói chuyện…)
- Ngày không lọc máu bệnh nhân đi lại tự do.
Nhược điểm của chạy thận nhân tạo
- Phải mổ tay để có đường lấy máu.
- Phải dùng thuốc chống đông nên dễ bị rối loạn đông máu.
- Việc giảm trọng lượng quá nhanh do rút nước và muối có thể gây hạ HA đột ngột, kèm theo các biểu hiện: đau đầu, vọp bẻ, mệt mỏi.
- Ngày không lọc máu BN phải tuân thủ ăn kiêng nếu không sẽ làm tăng kali, muối, phù gây tăng HA, duy tim.
- Không chủ động giờ chạy thận, phải đến bệnh viện 3 lần/tuần.
- Các BV đều quá tải, khả năng bạn chạy thận vào ban đêm nên rất khó khăn cho BN ở xa.
- Trang thiết bị nhiều tiền, nhiều nhân sự nên không đáp ứng đủ nhu cầu của BN.
- Mất máu mỗi lần lọc máu.
- Nguy cơ lây nhiễm viêm gan B,C.
3. Điều trị bằng ghép thận
Ghép thận là gì?
Phẫu thuật lấy 1 quả thận khỏe mạnh từ người khác đặt vào cơ thể người bệnh.
Thận ghép sẽ thực hiện chức năng thay thế thận không còn họat động.
Lọc máu có thể phải làm trong khi chờ ghép thận.
Nguồn thận ghép?
- Người sống cho thận và có quan hệ huyết thống: Thành viên trong gia đình có sự tương hợp mô cao nhất
- Người sống cho thận và không quan hệ huyết thống: Vợ chồng, bạn thân hoặc những người quen
- Người chết não cho thận: Người quyết định hiến tạng khi chết.
Hiện nay, 80% thận ghép từ người cho chết não. Ai cũng có thể tự nguyện hiến thận hay những tạng khác.
Chẩn bị trước khi ghép thận
Để có quyết định tốt, sự tương hợp cao, cần thực hiện :
- Xét nghiệm máu
- Nhóm máu
- Xét nghiệm phù hợp mô
- Phản ứng chéo
- Tiêu chuẩn y khoa
- Tuổi tác
Thận ghép nằm ở đâu?
- Trong phẫu thuật, thận mới được đặt nằm sâu bên dưới lớp cơ, gần xương chậu.
- Thận ghép có thể nằm bên trái hoặc bên phải ổ bụng.
Ưu điểm của ghép thận
- Là phương pháp gần với sinh lý nhất trong điều trị thay thế thận.
- Nếu thận ghép hoạt động tốt thì không phải lọc máu nữa.
- Chế độ ăn uống, sinh hoạt gần như bình thường.
Nhược điểm của ghép thận
- Đây là kỹ thuật cao, chỉ thực hiện ở những BV lớn.
- Ngồn cho thận hạn chế.
- Kinh phí cao vượt quá khả năng của đa số BN.
- Có nguy cơ của cuộc đại phẫu.
- Luôn có nguy cơ thải ghép, thận ghép có thể không tồn tại suốt đời
- Phải dùng thuốc chống thải ghép suốt đời, làm giảm sức đề kháng của BN, dễ bị nhiễm trùng cơ hội.
- Bị hạn chế về tuổi và các bệnh lý kèm theo.
Suy thận mạn là gì?
- Tổn thương không hồi phục các đơn vị thận (nephron).
- Mất chức năng từ từ, diễn biến trong một thời gian dài.
- Diễn tiến tiên đoán được và không thể chặn đứng được bệnh đến giai đoạn cuối.
- Hậu quả là ứ đọng dịch và các chất cặn bã trong cơ thể, và tử vong nếu không có các biện pháp điều trị thay thế thận.
Hội chứng urê máu cáo
Khi các chất cặn bã tích lũy trong máu
Các triệu chứng có thể:
- Chán ăn - Bầm / dễ chảy máu
- Buồn nôn và nôn - Phù, phù mặt
- Nhức đầu - Khó thở
- Ngủ gà và lú lẫn - Tăng HA
- Mất tập trung - Giảm hứng thú tình dục
- Ngứa - Giảm hay tăng số lần đi tiểu
- Rối lọan giấc ngủ
Hội chứng thiếu máu
- Giảm số lượng hồng cầu
- Các triệu chứng có thể :
+ Mệt mỏi + Tim đập nhanh, không đều
+ Khó thở + Mất tập trung
+ Bất lực + Thường xuyên cảm giác ớn lạnh
+ Chóng mặt
Nguyên nhân nào gây suy thận?
- Đái tháo đường - Tăng HA không kiểm sóat
- Viêm thận - Nhiễm trùng tiểu mãn
- Di truyền - Tắc nghẽn đường tiểu
- Tai nạn
Điều trị suy thận mạn như thế nào?
- Quản lý chế độ ăn và số lượng dịch nhập
- Thuốc men
- Thay thế thận:
+ Ghép thận
+ Chạy thận nhân tạo
+ Lọc màng bụng
II. Các phương pháp điều trị
1. Điều trị bằng thẩm phân phúc mạc (hay lọc màng bụng)
Lọc màng bụng là gì?
- Giống như chạy thận nhân tạo, lọc màng bụng là dùng màng bụng để làm sạch máu và lấy đi lượng dịch thừa.
- Lọc màng bụng được thực hiện chủ yếu tại nhà.
Thực hiện lọc màng bụng
- Màng bụng là lớp lót trong ổ bụng, được dùng làm màng lọc.
- Dịch ngâm trong ổ bụng tiếp xúc với màng bụng trong vài giờ.
- Chất cặn bã và dịch thừa sẽ xuyên qua màng bụng, sau đó dịch lọc và các chất thải này sẽ được tháo lưu ra ngòai.
Ống dẫn lưu
- Để lọc màng bụng, BS ngoại khoa sẽ đặt 1 ống dẫn lưu (catheter) vào trong ổ bụng xuyên qua thành bụng làm đường dẫn dịch
- Ống dẫn lưu thường được đặt phía dưới và bên cạnh rốn khỏang 2,5 cm.
- Khỏang 5 - 6 cm phần còn lại của ống dẫn lưu nằm bên ngòai cơ thể.
Lọc màng bụng liên tục cơ động
- Làm bằng tay và là phương pháp tự điều trị chăm sóc.
- Trên thế giới, PP này được đưa vào sử dụng hơn 28 năm.
Thực hiện thay dịch ở đâu, khi nào?
- Khi thức dậy vào buổi sáng, bữa cơm trưa, gần bữa ăn chiều và trước khi đi ngủ.
- Mất khỏang 30 phút cho mỗi lần thay dịch.
- Bất kỳ nơi nào sạch sẽ: tại nhà, tại nơi làm việc, trong trường hay thậm chí tại nơi nghỉ hè.
Cơ chế lọc màng bụng
Chất cặn bã (hình thùng rác), và lượng dịch thừa (hình giọt nước) xuyên qua màng bụng rồi đi vào dịch lọc bởi hiện tượng thẩm thấu và khuyếch tán.
Hướng dẫn thực hiện lọc màng bụng
- Bạn sẽ được hướng dẫn:
- Cách thay dịch.
- Đo huyết áp.
- Kiểm tra cân nặng và đánh giá lượng dịch thừa.
- Chăm sóc lỗ thóat và ống dẫn lưu.
- Hiểu rõ chế độ ăn và thuốc men.
- Đánh giá triệu chứng và dấu hiệu nhiễm trùng.
Vấn đề nhiễm trùng
- Những tiến bộ về kỹ thuật và hệ thống kết nối làm giảm đáng kể nguy cơ nhiễm trùng
- Phát hiện sớm
- Kháng sinh phòng ngừa
Liên quan đến việc chăm sóc
- Tái khám đều với BS và nhân viên phụ trách lọc màng bụng.
- Thường mỗi tháng 1 lần để quan sát thao tác bạn đang thực hiện và hướng dẫn lại nếu cần.
- Đến thăm tại nhà/ Gọi điện thọai.
- Giúp bạn điều chỉnh việc chăm sóc sức khỏe.
Tôi điện thoại cho ai nếu gặp khó khăn
- Trung tâm lọc máu sẽ hướng dẫn cho bạn phải làm gì khi cần giúp đỡ.
- Nhân viên y tế lọc màng bụng “ nghe điện thọai “ để giúp đỡ và chỉ dẫn bạn.
Ưu điểm lọc màng bụng
- Qúa trình TPPM diễn ra liên tục,
- Chế độ dinh dưỡng ít kiêng khem hơn, phù hợp sinh lý hơn CTNT.
- Đơn giản, BN tự thực hiện tại nhà.
- Kiểm soát các chỉ số sinh hóa ổn định.
- Kiểm soát tốt nước, điện giải, huyết áp ổn định.
- Đỡ thiếu máu và không bị lây nhiễm viêm gan B, C.
- Bảo tồn chức năng thận còn lại.
- Thuận lợi cho BN ở xa, còn làm việc.
- Trang thiết bị đơn giản, ít nhân lực y tế hơn.
Nhược điểm lọc màng bụng
Dễ bị nhiễm trùng nếu không tuân thủ.
2. Điều trị bằng chạy thận nhân tạo
Chạy thận nhân tạo là gì?
- Chạy thận nhân tạo là quá trình làm cân bằng các chất hóa học (điện giải) trong máu và lọc các chất cặn bã và dịch thừa ra khỏi máu.
- Máu rút ra khỏi cơ thể, đi vào dây dẫn, qua màng lọc của máy chạy thận.
- Màng lọc làm sạch máu.
- Máu sạch được trả về cơ thể.
- Phương pháp điều trị này được thực hiện tại trung tâm chạy thận nhân tạo.
Qúa trình chạy thận nhân tạo
- Máy thận nhân tạo bơm máu qua màng lọc, gọi là lọc máu.
- Mỗi lần lọc máu, chích 2 kim vào tay bệnh nhân:
+ 1 kim dùng để lấy máu ra.
+ 1 kim dùng để trả máu đã lọc về cơ thể.
Thời khóa biểu điều trị
- 3 lần một tuần.
- 4-5 giờ lọc máu.
- Nhân viên y tế sẽ làm việc với bạn để quyết định thời khóa biểu điều trị, chế độ ăn và loại dịch lọc máu phù hợp.
Ưu điểm của chạy thận nhân tạo
- Hiệu quả trong lọc bỏ các chất.
- Không cần trang thiết bị ở nhà (tuần 3 lần ở BV, BN không phải tự làm, trong khi lọc máu bạn có thể đọc sách, nói chuyện…)
- Ngày không lọc máu bệnh nhân đi lại tự do.
Nhược điểm của chạy thận nhân tạo
- Phải mổ tay để có đường lấy máu.
- Phải dùng thuốc chống đông nên dễ bị rối loạn đông máu.
- Việc giảm trọng lượng quá nhanh do rút nước và muối có thể gây hạ HA đột ngột, kèm theo các biểu hiện: đau đầu, vọp bẻ, mệt mỏi.
- Ngày không lọc máu BN phải tuân thủ ăn kiêng nếu không sẽ làm tăng kali, muối, phù gây tăng HA, duy tim.
- Không chủ động giờ chạy thận, phải đến bệnh viện 3 lần/tuần.
- Các BV đều quá tải, khả năng bạn chạy thận vào ban đêm nên rất khó khăn cho BN ở xa.
- Trang thiết bị nhiều tiền, nhiều nhân sự nên không đáp ứng đủ nhu cầu của BN.
- Mất máu mỗi lần lọc máu.
- Nguy cơ lây nhiễm viêm gan B,C.
3. Điều trị bằng ghép thận
Ghép thận là gì?
Phẫu thuật lấy 1 quả thận khỏe mạnh từ người khác đặt vào cơ thể người bệnh.
Thận ghép sẽ thực hiện chức năng thay thế thận không còn họat động.
Lọc máu có thể phải làm trong khi chờ ghép thận.
Nguồn thận ghép?
- Người sống cho thận và có quan hệ huyết thống: Thành viên trong gia đình có sự tương hợp mô cao nhất
- Người sống cho thận và không quan hệ huyết thống: Vợ chồng, bạn thân hoặc những người quen
- Người chết não cho thận: Người quyết định hiến tạng khi chết.
Hiện nay, 80% thận ghép từ người cho chết não. Ai cũng có thể tự nguyện hiến thận hay những tạng khác.
Chẩn bị trước khi ghép thận
Để có quyết định tốt, sự tương hợp cao, cần thực hiện :
- Xét nghiệm máu
- Nhóm máu
- Xét nghiệm phù hợp mô
- Phản ứng chéo
- Tiêu chuẩn y khoa
- Tuổi tác
Thận ghép nằm ở đâu?
- Trong phẫu thuật, thận mới được đặt nằm sâu bên dưới lớp cơ, gần xương chậu.
- Thận ghép có thể nằm bên trái hoặc bên phải ổ bụng.
Ưu điểm của ghép thận
- Là phương pháp gần với sinh lý nhất trong điều trị thay thế thận.
- Nếu thận ghép hoạt động tốt thì không phải lọc máu nữa.
- Chế độ ăn uống, sinh hoạt gần như bình thường.
Nhược điểm của ghép thận
- Đây là kỹ thuật cao, chỉ thực hiện ở những BV lớn.
- Ngồn cho thận hạn chế.
- Kinh phí cao vượt quá khả năng của đa số BN.
- Có nguy cơ của cuộc đại phẫu.
- Luôn có nguy cơ thải ghép, thận ghép có thể không tồn tại suốt đời
- Phải dùng thuốc chống thải ghép suốt đời, làm giảm sức đề kháng của BN, dễ bị nhiễm trùng cơ hội.
- Bị hạn chế về tuổi và các bệnh lý kèm theo.
Zalo
Facebook
Youtube